Wind is gratis en van iedereen. Waarom zou je daar niet van profiteren? Met dit idee in het achterhoofd zijn in Nederland tientallen windparken ontwikkeld. Windparkeigenaren maximaliseren hun rendement door zoveel mogelijk windstroom te produceren. Toch gebeurt het steeds vaker dat windparken hun productie terugschroeven om het energienet in balans te houden. Dat noemen we curtailment. Waarom windmolens worden stilgezet terwijl het wel (hard) waait, hoe er met stilstand als bewuste keuze nog steeds geld kan worden verdiend en hoe dat werkt in park Windplanblauw, dat leggen we uit in dit bericht.
Windplanblauw
Gebruikers van de SwifterwinT app herkennen de paarse bolletjes op het scherm: de turbines worden gecurtaild. Met de app – of door naar buiten te kijken als je bewoner bent van het gebied met uitzicht op turbines – zie je ieder moment hoe ’onze’ 47 turbines van Windplanblauw het doen. Toch roept het wel eens vragen op. Want hoe kan het dat turbines steeds vaker niet ‘gewoon’ voluit draaien of zelfs stilstaan, terwijl er geen sprake is van onderhoud of bepaalde weersomstandigheden die daarom vragen?
Wat is curtailment?
Letterlijk betekent curtailment in het Engels ‘inkorten’. In de energiewereld houdt dat in dat de capaciteit van windturbines of windparken tijdelijk wordt teruggeschroefd. Er wordt dan tijdelijk minder of geen groene stroom opgewekt dan op basis van de windkracht zou kunnen. Curtailen gebeurt niet uit luxe: het is nodig om bij te dragen aan het in balans houden van het energienet, op die momenten dat er meer aanbod dan vraag is.
Dat zit zo: opgewekte stroom moet direct verbruikt worden (of opgeslagen in een batterij). Vraag en aanbod moeten in een energienet dus altijd op elkaar afgestemd zijn. Als dat niet het geval is, ontstaat bijvoorbeeld netcongestie en krijgt de netbeheerder te maken met onbalans. Het energienet functioneert dan minder goed en dat kan leiden tot problemen zoals stroomstoringen.
Curtailen gebeurt steeds vaker
Dus, op dagen dat het heel hard waait en/of de zon veel schijnt, levert dit pieken op in de energieopwek. Ontstaan die pieken op momenten dat er minder vraag dan aanbod is, dan kan het net uit balans raken. TenneT en andere netbeheerders doen er alles aan om dit te voorkomen. Kwamen onbalanssituaties een jaar of vijf geleden enkele keren per jaar voor, nu gebeurt dat steeds vaker. Om problemen te voorkomen, kan curtailment worden ingezet. Curtailment helpt het elektriciteitsnet stabiel te houden. Maar je verliest er ook duurzame energie en soms inkomsten mee.
Nederlandse windparken kunnen opbrengsten genereren via verschillende strategieën die inspelen op netcongestie en veranderende prijzen in de energiemarkt. De meest gebruikte financiële businessmodellen voor curtailment zijn gericht op het maximaliseren van rendement door productiebeperking slim af te stemmen op marktdynamiek, netcongestie en opslagmogelijkheden. In de praktijk zijn de businessmodellen een mix van kostenbesparing, risicomanagement en het slim benutten van marktkansen met curtailment en/of opslagoplossingen.
Verschillende soorten curtailment
Typische curtailment businessmodellen zijn:
- Marktgestuurde curtailment: Wind- of zonneparken beperken tijdelijk hun productie wanneer de stroomprijs negatief wordt. Dit voorkomt dat producenten moeten betalen om stroom terug te leveren en beschermt hun verdienmodel. Meestal is dit geautomatiseerd via een Energie Management Systeem (EMS) dat realtime de markt monitort en productie bijstuurt op basis van prijsvoorspellingen en netbelasting. Dit gebeurt bijvoorbeeld wanneer op de EPEX-markt negatieve prijzen worden voorspeld. SwifterwinT doet dit ook. Nieuwsgierig naar de prijzen op de EPEX? Kijk eens op www.dayahead.nl.
- Onbalansmarktmodel: Producenten stemmen hun productie af op de onbalansmarkt. De installaties produceren dan enkel tot een afgesproken limiet en voorkomen zo onnodige investeringen in netverzwaring. Door bij te dragen aan het balanceren van vraag en aanbod kunnen ze niet alleen boetes voorkomen, maar ook een vergoeding krijgen wanneer hun curtailment helpt het systeem in balans te houden. SwiterwinT heeft hier ook mee te maken.
- Opslag-gebaseerde curtailment: Door een batterij-energieopslagsysteem (BESS) te combineren met curtailment, slaan parken energie op tijdens negatieve prijzen, om die later te verkopen bij hogere tarieven. In sommige gevallen is het zelfs rendabeler om op zulke momenten energie van het net op te slaan dan eigen groene stroom te verkopen. Door slim te curtailen bij dreigende overschotten, kan het windpark profiteren van gunstige prijzen op de onbalansmarkt, waardoor extra inkomsten gegenereerd kunnen worden op momenten dat markttechnisch curtailment loont. SwifterwinT heeft geen eigen batterij en kan geen gebruik maken van dit businessmodel.
- Capaciteitsbeperkend contract met netbeheerder (CBC): Parken sluiten contracten waarmee ze op piekmomenten minder mogen leveren, in ruil voor een lagere netaansluitingstarief of überhaupt toegang tot het net in gebieden met congestie. SwifterwinT heeft hier ook mee te maken. TenneT is de partij waar dan een contract mee wordt gesloten.
- Power Purchase Agreement (PPA): Door te curtailen buiten de volumes van een PPA, kunnen producenten risico’s op negatieve prijzen afdekken en hun inkomsten stabiliseren. In het contract worden leveringsvolumes en prijzen vastgelegd, waardoor prijsonzekerheid sterk vermindert. SwifterwinT gebruikt dit model ook.
Curtailment: een vak apart
Het mag duidelijk zijn. Curtailment blijft een vak apart, maar in de praktijk draait het om slim kiezen. Hoewel het leidt tot een beperkt verlies aan duurzame productie, voorkomt het juist grotere structurele schade en opbrengstverlies. Met inzet van kennis en ervaring maakt het team van SwifterwinT telkens een zorgvuldige afweging om zo de meest optimale beslissing te nemen.